NGƯỜI ĐÀN BÀ TỬ TẾ

Từ bỏ nghề giáo vào trại phong làm việc
Chúng tôi đặt chân đến Bệnh viên Phong và Da liễu Bắc Ninh trong một buổi chiều mưa nhoè nhoẹt, mang theo không ít những trăn trở về xứ sở hãi hùng, tuyệt vọng của những người bệnh nhân phong khu vực phía Bắc. Những người không còn tay, không có ngón tay, họ phải dùng dây chun buộc cuốc, rựa vào cùi tay rồi tự lao động kiếm ăn qua ngày, máu họ chảy thấm xuống cả những luống rau mới trồng. Những người bị vi khuẩn bệnh phong cướp mất thanh quản, cụt cả hai tay, họ nhìn những thớ thịt của mình vương vãi mọi nơi rồi nằm dài chờ ngày chết, khi gặp người lạ cái cổ không còn thanh quản chỉ phát ra những tiếng kêu gớm ghiếc rồi biến mất trong những ngôi nhà lạnh lẽo. Vậy mà, gần 30 năm nay, y tá Nguyễn Thị Xuân một mình sống lặng lẽ một dãy nhà cấp 4 vẫn làm việc để chăm sóc các bệnh nhân nơi này. Có trực tiếp được nghe tâm sự về chuyện đời, chuyện nghề mới thấy hết được tấm lòng vị tha và bác ái của người phụ nữ nhân ái ấy. 
Là người theo đạo Thiên Chúa, chỉ một lần tình cờ đọc được cuốn “Lạc quan trên miền thượng”, sách kể rất rành rẽ, chi tiết về một vị linh mục người Pháp trẻ tuổi, dám từ bỏ cuộc sống giàu sang phú quý để đến Việt Nam, lặn lội vào chốn rừng sâu núi thẳm sống với những người mắc bệnh phong (cùi) bị bỏ rơi biệt tích trong những xó rừng, xó núi về chăm sóc, thành lập trại phong Di Linh, Lâm Đồng đã gieo vào lòng chị bao trăn trở, suy tư. Thế rồi, năm ấy - 1987, trong chuyến đi ngày ấy vào tận Di Linh chỉ để tìm hiểu, không ngờ lại gắn cuộc đời chị với những bệnh nhân phong cho đến lúc này. Vào trong đó, chứng kiến những người đồng bào mình bị những thứ bệnh tật quái ác hành hạ, thân hình lở loét, chân tay què cụt, bước đi vẹo vọ, chị thấy thương vô cùng. Chị bảo, tại sạo vị cha sứ người Pháp có thể sống cả đời với sốt rét, thú dữ bỏ cả quốc tịch để sang Việt Nam chỉ với mong muốn thu gom và chữa bệnh cho người cùi, còn mình là người Việt Nam lại không làm được. 
Mang theo nỗi ám ảnh trở lại quê hương, chị lặng lẽ tìm đến bệnh nhân phong để giúp đỡ. Khi biết Trại phong Quả Cảm có nhiều bệnh nhân sinh sống, điều trị, ngày nào cũng như ngày nào, hoàn thành công việc ở trường mẫu giáo, người ta lại thấy cô giáo Xuân cơm mắm muối vừng, lóc cóc đạp xe vượt hàng chục cây số đến Trại phong Quả Cảm chăm sóc bệnh nhân. Hầu hết mọi việc từ cơm nước, giặt giũ, cong bệnh nhân đi lại, không việc gì chị không dám làm. Sau một thời gian tiếp xúc với các bệnh nhân, chị càng thấu hiểu nỗi đau đớn và mầm bệnh mà mỗi bệnh nhân gánh chịu, vì thế chị quyết định nghỉ hẳn việc ở trường mẫu giáo để tập trung làm công việc của một y tá thực thụ ở Trai phong Quả Cảm. 
Cảm phục nghĩa cửa cao thượng của chị, Giám đốc trại phong bấy giờ khuyên chị nên đi học một lớp y tá để làm việc hiệu quả hơn, chị lại lặn lội vào tận Lâm Đồng để tìm khoá học làm y tá. Nhưng may mắn cho chị khi đến Quy Nhơn thì được một vị linh mục tận tình giúp đỡ, xin cho học ngay tại Trại phong Quy Hoà. Kết thúc khoá học, trở về Trại phong Quả Cảm, dù chưa được nhận vào làm chính nhưng 2 năm liền chị Xuân vẫn đều đặn hằng ngày đạp xe đến chăm bệnh nhân, tối lại đạp xe về. Nhiều người không thể ngờ được cái cô giáo viên mẫu giáo mặn mà, sôi nổi ấy lại đi “vui mình” vào cái trung tâm hủi hám nọ. Thế thì không có tương lai, thế thì suốt đời làm kẻ hầu người hạ cho “những cái xác không hồn” của thiên hạ thôi. Có người ác khẩu còn bảo hay là cái con Xuân nó định chôn vùi bí mật tình ái nào, nó định trả thù thằng nào; hay là nó bị ma ám quỷ hành của Trung tâm bệnh Phong? Chị tấm tức ngồi giữa sân nhà mình mà khóc, chẳng lẽ mang lại hạnh phúc cho người khác, lại không phải là hạnh phúc của chính cuộc đời mình ư? Đàn chim từ đâu bay tới chao lượn vụt cánh bay lên trời trước căn phòng nhỏ bé đơn chiếc của chị. Chị lặng lẽ nhìn chúng bay, từng đôi cánh đập tự đo. Đàn chim tha hồ vẫy vùng mặc cho bão tố phong ba dập dồn kéo đến. Chị thấy mối rằng buộc giữa mình với những bệnh nhân phong ở Trung tâm Quả Cảm như biến mất cùng sự sải cánh tung bay của đàn chim. Nhất định phải vào làm ở Trung tâm! Và cuối cùng nhận thấy sự chân thành, nhiệt tình của y tá Xuân 2 năm liền không quản khó khăn vất vả chăm sóc bệnh nhân, ông Trương, Chủ tịch Hội đồng bệnh nhân khi ấy đang điều trị tại trại đã làm đơn đề nghị và xin chữ kí của tất cả các bệnh nhân gửi lên Sở Y tế Hà Bắc lúc đó để xin cho chị vào làm việc chính thức. Và rồi, sau lá “huyết tâm thư" của các bệnh nhân, chị Xuân được đặc cách biên chế vào Trại phong Quả Cảm. Đó là một trong những kỉ niệm đáng nhớ trong vô vàn những kí ức trong cuộc đời làm y tá của chị.
Những công trình thay đổi số phận
Kể từ ngày vào làm tại Trại phong, Chị Xuân càng nhiệt tình gánh vác công việc hơn. Tình cảnh người người cùi khi đó vẫn còn nguyên vẹn trong ký ức của chị. “Tôi thấy nhiều cụ già sầu yếu, chân tay bị cụt, la hét, tuyệt vọng. Thân thể người cùi không khác gì những cái xác không hồn đi lại nghiêng ngả, phải dùng những chiếc xô nhựa, chậu nhựa, những thanh gỗ cắt ra làm chân giả, nhưng bấy giờ chưa làm gì để cứu những bệnh nhân vô phúc ấy. Giữa sự tuyệt vọng ấy, năm 1992, chị đề nghị xin lãnh đạo cho đi học lớp làm chân giả với ước mong sau này có thể tự tạo ra những chiếc chân gỗ hợp với bệnh nhân, giúp họ đi lại được dễ dàng. Lớp học ngày đó đều là nam giới chỉ có duy nhất chị là phụ nữ. Ai cũng ngạc nhiên hỏi, tại sao chị lại lựa chọn công việc nhọc nhằn này, chị Xuân cười hiền bảo, đâu cứ phải đàn ông mới làm được, chỉ cần yêu thích thì bất kể đàn ông hay đàn bà đều có thể làm được. Nhưng, đằng sau công việc của chị là những giọt nước mắt, là những lý tưởng sống quên mình vì nỗi đau đồng loại.
Mấy ngày ở trại, chị Xuân đã gieo vào lòng tôi nhiều trăn trở về lẽ sống bác ái ở đời. Đó là những ngày đầu làm chân giả, chị gặp vô vàn khó khăn. Ý tưởng vạch ra đến đâu chị lại hì hụi thiết kế đến đó. Mới đầu chưa thành thục, chân giả làm ra chưa hợp với bệnh nhân, chị cứ tháo ra lắp vào rồi lại tự mình lắp lại. Bao đêm nằm trong căn nhà, chị trăn trở làm sao sáng tạo ra những sản phẩm mới. Mỗi lần thất bại là mỗi lần “tay nghề” của chị Xuân được nâng lên cao.

Để giúp người bệnh nhân có thể đi lại dễ dàng, chị Xuân đã tự sáng chế ra những thiết bị khiến họ có thể vừa đi lại vừa lao động một cách dễ dàng.

Khi được lãnh đại trại phong cấp phòng làm việc, chị xin được ở dãy nhà ngay cạnh để thuận tiện cho việc thăm khám bệnh nhân. Bất cứ thời điểm nào, hễ bệnh nhân kêu gãy chân giả gãy, là chị đều có mặt kịp thời khắc phục, lập tức thiết kế sản phẩm luôn lúc ấy. Hiện Khoa Phong có 1 bác sĩ, 2 y tá, 5 nhân viên phục vụ nhưng chỉ duy nhất có chị Xuân là sống luôn trong bệnh viện, bởi thế mà không việc gì là không đến tay chị.
Tối đến, bệnh nhân ốm đau, đột quỵ, chị lại là người túc trực 24/24 lo thuốc thang chạy chữa. Buồn hơn là những bệnh nhân sống ở trại phong đều bị gia đình ruồng bỏ, không nơi nương tựa, chẳng người thân thích, nên khi các cụ khuất núi, bàn tay chị lại lần lượt tắm rửa, thay giặt, khâm niêm…để tiễn đưa các cụ về giời. “Nhìn cảnh tượng đó không ai dám mó tay nhưng mình không làm thì ai làm. Làm nhiều lâu dần thành quen, giờ tôi cũng cảm thấy bình thường. Tôi cứ nghĩ, họ như người thân của mình, lúc mất không có người bên cạnh, tội lắm”, chị Xuân tâm sự.
Ông Nguyễn Văn Trang, quê Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình vợ mất đã lâu, cô đơn, không nơi nương tựa. Trước ông ở một mình, nhiều đêm không ăn, ông toan tìm đến cái chết để không còn phải nghĩ ngợi về bệnh tật. Có người giới thiệu ông tìm đến trung tâm. Mọi người đã rộng lòng tiếp nhận ông, nuôi dưỡng ông như người thân của mình. “Khi mới vào trại phong, tôi đã được cô Xuân tận tình chăm sóc nên bệnh tật có phần thuyên giảm. Nhiều khi nghĩ mà thương hại cô ấy, thân gái côi cút một mình, trên đời có một chứ không có hai chú ạ. Lắm hôm con cùi ăn vào da thịt khiến máu chảy nhiều, chẳng ai dám lại gần sợ bị lây, thế mà cô Xuân đã vượt qua mặc cảm dù không phải người thân thích đã vào lau chùi băng bó vết thương cẩn thận rồi còn thay chúng tôi giặt giũ làm vệ sinh, khiến mọi người nơi trung tâm ai cũng cảm động rơi nước mắt. Rồi có những người ở trung tâm sau khi qua đời, cô Xuân lại tận tay khiêng quan tài, đi xin đất, xin kinh phí lo cho phần mộ chí của những người  phong đã chết”, ông Trang nghẹn ngào nói.
Gần đây, công việc của chị Xuân bớt phần khó khăn hơn bởi chị nhận được sự giúp đỡ của những bệnh nhân còn trẻ, khoẻ, có tâm. Họ thay chị trông nom, chăm sóc những bệnh nhân già yếu hơn lúc ốm đau, trái gió trở trời. Không ít lần, chị trích từ số tiền lương ít ỏi của mình ra để trả công cho họ. "Cũng chẳng nhiều nhặn đâu nhưng quan trọng tạo được động lực làm việc cho họ, mình cũng đỡ vất vả hơn. Người già họ chỉ cần tình cảm. Đôi khi đi qua chỉ một lời hỏi, một câu chào là họ cũng thấy ấm lòng. Quan trọng là gắn kết được các bệnh nhân với nhau. Sống ở đây họ chỉ còn biết nương tựa vào nhau để vượt qua sự cô đơn, mặc cảm của số phận", chị Xuân chia sẻ. 
Không chỉ tận tình chăm sóc bệnh nhân, chị Xuân còn hết mình vì công việc chung của trại. Chị đi khắp các tỉnh từ Hà Tây (cũ), Hà Nam, Thái Bình đến Sơn La, Điện Biên tìm đến những trại phong khác để kết nối các bệnh nhân lại với nhau, tác hợp cho họ nên duyên vợ chồng. Cặp đôi anh Chất, chị Đoàn nảy sinh tình cảm từ một buổi giao lưu văn nghệ giữa Trại phong Quả Cảm và Trại phong Sóc Sơn. Sau hơn 10 năm gắn bó, cùng nhau chia ngọt sẻ bùi, anh chị đã có một cháu trai khôi ngô, tuấn tú đang học lớp 7.
Nhờ chị Xuân nên chị Hà nhà ở cạnh trại phong Phú Bình (Thái Nguyên) đã đồng ý về làm vợ anh Sanh (quê huyện Sìn Hồ, Lai Châu) khi anh đến Bệnh viện Phong và Da liễu Bắc Ninh chữa bệnh. Ở cái trại phong đơn sơ này, không gia đình bệnh nhân nào là không nhận được sự quan tâm giúp đỡ của y tá Nguyễn Thị Xuân. Các cháu đến tuổi đi làm hầu như chị đều xin được việc làm ổn định. Trước đây, Bệnh viện Phong và Da liễu còn hoang sơ lắm, đường đi còn toàn bùn đất lầy lội, cơ sở vật chất thiếu thốn đủ bề, nhưng chị Xuân đều đi xin được tiền tài trợ về tu sửa lại khang trang. Về hưu từ năm 2012, nhưng chị Xuân vẫn tình nguyện xin ở lại trại phong để tiếp tục được phục vụ các bệnh nhân đến suốt đời, bởi chị luôn coi nơi đây như là tổ ấm của mình và không bao giờ muốn rời xa. Chị bảo, cứ nghĩ đến việc được giúp đỡ các bệnh nhân là chị thấy vui lắm. Có lẽ lòng tốt, sự nhân hậu của chị mà chúa đã ban cho chị sức khoẻ, sự dẻo dai khi bao nhiêu năm công tác tại đây, chị chẳng mấy khi ốm đau phải dùng đến thuốc. Thỉnh thoảng người phụ nữ ấy vẫn tự mình đi xe máy đến khắp các tỉnh, thành để điều trị ngoại trú cho các bệnh nhân phong khi họ cần đến chị và tranh thủ sự ủng hộ của các nhà hảo tâm để giúp đỡ các bệnh nhân nghèo.
Chị Xuân đưa tôi đi thăm trung tâm bệnh viện dành cho bệnh nhân ở các khu điều trị riêng biệt. Cơ ngơi của chị và các cộng sự đã khang trang hơn rất nhiều những ngày đầu dựng nghiệp. Các sân chơi, phòng đọc sách, phòng tập thể dục, phòng giải trí, được thiết kế khoa học, để học viên hoàn toàn có được cuộc sống thoải mái khi tới điều trị. Chị nói, chị muốn mở rộng thêm, để không gian thoáng rộng nữa. 
Nguyễn Thị Xuân đi sau cùng, mỗi căn phòng đi qua chị đều dừng lại chăm chút cẩn thận. Rất nhiều phòng bệnh do chị tự tay thiết lập lấy tại trung tâm này. Chị cần mẫn hoàn thiện chúng mỗi ngày. Để có thể giúp người bệnh phong có cảm giác yên bình khi đến với trung tâm. Và cơ hội cho họ có thể yên tâm sống nốt phần đời còn lại cũng bắt đầu từ đó. Nguyễn Thị Xuân tóc điểm trắng, nói rất nhẹ và không nói về những việc mình đã làm. Số phận, như một định mệnh, gắn chị với nơi này. Gió số phận vẫn thổi mạnh…

Võ Mỹ Phúc
#Toitinhnguyen2020