Biểu tượng Chữ thập đỏ: Nhận thức, nhận diện và bảo vệ

Một sản phẩm tuy được cơ quan quản lý nhà nước cấp giấy phép nhưng có sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ là trái với quy định của Luật Hoạt động Chữ thập đỏ

Lạm dụng dưới nhiều hình thức

Mặc dù đã có những văn bản pháp lý quốc tế và Việt Nam quy định về biểu tượng và việc sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ, tuy nhiên hiện nay, biểu tượng Chữ thập đỏ xuất hiện khá phổ biến ở nhiều lĩnh vực không thuộc hoạt động Chữ thập đỏ, phổ biến nhất là ngành y tế (các cơ sở y tế, cửa hàng thuốc tân dược, xe cấp cứu, trên các chương trình truyền hình, quảng cáo liên quan đến chăm sóc sức khỏe...), các sản phẩm hàng hóa, biển quảng cáo, biển báo… Nghiêm trọng hơn, một số đơn vị, nhóm người, cá nhân mạo danh Hội Chữ thập đỏ, cán bộ Hội sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ, biểu trưng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam để vận động quyên góp, bán hàng “từ thiện”.

Chữ thập đỏ bị vi phạm dưới nhiều hình thức khác nhau: Sử dụng sai (không phải cá nhân, tổ chức, hoạt động Chữ thập đỏ nhưng sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ và biểu trưng của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam), bắt chước (sử dụng dấu hiệu gần giống về hình dáng, màu sắc của biểu tượng Chữ thập đỏ, biểu trưng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam gây nhầm lẫn), mạo danh (các nhóm, cá nhân làm từ thiện “trá hình” sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ, biểu trưng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam để trục lợi).

Ông Trần Văn Tuấn- Phó Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Hồ Chí Minh cho biết: Tại TP Hồ Chí Minh đô thị lớn của cả nước, biểu tượng Chữ thập đỏ đang bị sử dụng tràn lan, tùy tiện. Diễn ra tại: Các cơ sở y tế của ngành y tế quản lý như: Trang phục, bảng hiệu, phương tiện… Cơ quan quản lý Nhà nước cấp phép hoạt động bảng hiệu, nhãn hàng, phương tiện vận chuyển bệnh nhân, đèn tín hiệu giao thông, ngành nghề sửa chữa thiết bị (máy tính…) có sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ. Cơ quan truyền thông “truyền hình” cả Trung ương và địa phương thực hiện chuyên mục chăm sóc sức khỏe đều có thể hiện biểu tượng Chữ thập đỏ.

Theo ông Trần Quốc Hùng- Phó Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam: “Các biểu tượng của Phong trào Chữ thập đỏ- Trăng lưỡi liềm đỏ như Chữ thập đỏ- Trăng lưỡi liềm đỏ , Pha lê đỏ ngoài mục đích nhận diện cho tổ chức làm công tác nhân đạo còn có một mục đích, ý nghĩa hết sức đặc biệt. Đó là biểu tượng của sự bảo vệ (ngoài ý nghĩa Biểu tượng của nhân đạo)! Luật pháp quốc tế quy định, trong các cuộc xung đột vũ trang, những người bị thương, những người bị bệnh và những người chăm sóc họ cũng như các phương tiện, cơ sở vật chất khi mang biểu tượng này đều được bảo vệ, không ai được phép tấn công. Do vậy, các biểu tượng trên cần phải được tôn trọng và sử dụng đúng. Nếu Biểu tượng này bị sử dụng một cách tùy tiện, bừa bãi sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng của nhiều người”.

Tăng cường hoạt động bảo vệ

Các cấp Hội Chữ thập đỏ tuyên truyền về sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ tới các nhà thuốc

Luật Hoạt động Chữ thập đỏ có hiệu lực từ ngày 1-1-2009 tại Điều 14, 15 quy định: Biểu tượng Chữ thập đỏ là dấu hiệu để nhận biết và được sử dụng với/tại người đang thực hiện hoạt động Chữ thập đỏ và cơ sở, phương tiện, hiện vật được sử dụng trong hoạt động Chữ thập đỏ. Khoản 7, Điều 6 về các hành vi bị nghiêm cấm cũng chỉ rõ: Nghiêm cấm hành vi “Sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ trái pháp luật”. 

Theo luật sư Nguyễn Trần Tuyên, Giám đốc Công ty Luật Trách nhiệm hữu hạn ELITE, biểu tượng, biểu trưng Chữ thập đỏ đều được pháp luật trong nước và quốc tế bảo hộ. Do đó, các cán bộ Hội Chữ thập đỏ khi phát hiện có tổ chức, cá nhân sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ không được phép của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, cần thu thập các bằng chứng, thông tin, gửi đến Trung ương Hội để đề nghị phê duyệt việc xử lý xâm phạm biểu tượng.

Hội Chữ thập đỏ địa phương tiến hành gửi thư cảnh báo, yêu cầu đối tượng xâm phạm chấm dứt ngay hành vi sử dụng biểu tượng trái phép. Sau thời hạn 20-30 ngày kể từ ngày gửi thư cảnh báo, đối tượng vi phạm không trả lời hoặc trả lời nhưng không chấp nhận việc chấm dứt hành vi xâm phạm, Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam cần tiến hành nộp đơn đề nghị cơ quan thực thi tiến hành kiểm tra, xử lý đối tượng vi phạm theo thủ tục xử lý vi phạm hành chính. Sau quá trình thẩm định nếu xác định đã đủ căn cứ cấu thành hành vi bị xử phạt vi phạm hành chính, cơ quan thực thi sẽ ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính dưới hình thức cảnh cáo hoặc phạt tiền. Ngoài ra, tùy tính chất, mức độ vi phạm, cơ quan thực thi có thể áp dụng biện pháp xử phạt bổ sung như: Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, đồng thời, tổ chức, cá nhân vi phạm còn có thể bị buộc áp dụng một hoặc các biện pháp khắc phục hậu quả, như: Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hóa, phương tiện kinh doanh; Buộc loại bỏ thông tin, chỉ dẫn về hàng hóa, dịch vụ vi phạm trên phương tiện kinh doanh, kể cả phương tiện quảng cáo, mạng điện tử hoặc thay đổi, thu hồi tên miền, tên doanh nghiệp chứa yếu tố vi phạm...

Đại diện Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế (ICRC) tại Việt Nam và Lào trong một hội thảo về bảo vệ biểu tượng Chữ thập đỏ do Hội Chữ thập đỏ Việt Nam tổ chức đã đề xuất 4 biện pháp bảo vệ biểu tượng Chữ thập đỏ: Chấm dứt việc sử dụng không đúng, không được phép biểu tượng, biểu trưng Chữ thập đỏ; Truy tố, xử phạt các trường hợp lạm dụng biểu tượng, biểu trưng Chữ thập đỏ; Từ chối đăng ký sử dụng biểu tượng, biểu trưng Chữ thập đỏ của các thương hiệu, trung tâm thương mại… Tuyên truyền, phổ biến tới cộng đồng, người dân về biểu tượng, biểu tượng Chữ thập đỏ.

Ông Trần Văn Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ TP Hồ Chí Minh đề xuất một số giải pháp để tăng cường sự bảo vệ đối với biểu tượng Chữ thập đỏ như: Trong hệ thống Hội phải tăng cường tập huấn biểu tượng Chữ thập đỏ; Thành lập đội tình nguyện viên về truyền thông về biểu tượng; Tăng cường hỗ trợ hình ảnh, thông tin liên quan đến biểu tượng Chữ thập đỏ và tham khảo những nơi có mô hình bảo vệ biểu tượng Chữ thập đỏ tốt trên thế giới. 

Thời gian tới, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam cần tiếp tục thực hiện các giải pháp truyền thông bảo vệ biểu tượng. Trong đó, Hội tập trung truyền thông nâng cao nhận thức của cộng đồng về biểu tượng Chữ thập đỏ, các quy định sử dụng biểu tượng đối với các cơ sở khám chữa bệnh, các đơn vị doanh nghiệp, cơ quan truyền thông sử dụng sai biểu tượng, các trường học; Bên cạnh đó, Hội cần phối hợp tổ chức đoàn kiểm tra liên ngành về tình trạng sử dụng biểu tượng tại các tỉnh, thành; Tham mưu hoàn chỉnh khung pháp lý về biểu tượng, sửa đổi bổ sung nội dung trong Luật Hoạt động Chữ thập đỏ. 

Theo Trần Ngọc Long (Tạp chí Nhân đạo)